कोर्टिसोन औषधांच्या (कॉर्टिकोस्टेरॉईड्स) गटाशी संबंधित आहे जे शरीराची स्वतःची प्रतिकारशक्ती कमी करते. कोर्टिसोन इंजेक्शन्स डॉक्टरांच्या कार्यालयात नियमितपणे वापरली जातात - बर्‍याच प्रकरणांमध्ये जरी पुराणमतवादी उपचारांचा प्रयत्न केला गेला असावा.
कोर्टिसोन इंजेक्शन्सवर असंख्य नकारात्मक दुष्परिणाम आहेत जे माहित असावेत - आणि ज्यामुळे बर्‍याच प्रकरणांमध्ये आजार दीर्घकाळापर्यंत खराब होऊ शकतात. तथापि, आम्ही ते निदर्शनास आणून देतो की ते अल्ट्रासाऊंड मार्गदर्शनाने म्यूकोसिसिस विरूद्ध प्रभावी आहे. आपल्याकडे इनपुट आहे? खाली कमेंट फील्ड वापरा किंवा आमचे फेसबुक पृष्ठ - पोस्ट सामायिक मोकळ्या मनाने.
कोर्टिसोन इंजेक्शन म्हणजे काय?
कॉर्टिसोन सिरिंजमुळे वेदना कमी होण्यास आणि जळजळ आराम मिळण्यासाठी शरीराच्या विशिष्ट भागात इंजेक्शन दिले जाऊ शकतात. संशोधनातून असे दिसून आले आहे की यामुळे अल्प मुदतीच्या लक्षणांपासून मुक्त करणारा प्रभाव असू शकतो, परंतु अभ्यासातून असेही दिसून आले आहे की उपचारांचा हा प्रकार दुष्परिणामांपासून दूर आहे.
अभ्यासामध्ये असेही दिसून आले आहे की जर इंजेक्शन अल्ट्रासाऊंडद्वारे मार्गदर्शन केले तर सकारात्मक निकालाची शक्यता बर्‍यापैकी जास्त असते - दुर्दैवाने इंजेक्शन देताना बरेच लोक अल्ट्रासाऊंड मार्गदर्शनाचा वापर करतात, जरी हे रुग्णांसाठी बर्‍यापैकी चांगले आणि सुरक्षित असते.
कोर्टिसोन रोगप्रतिकारक शक्ती कमी करते
नमूद केल्याप्रमाणे, कॉर्टिसोनचा दाह आणि संक्रमणाविरूद्ध प्रतिकारशक्ती निर्माण करण्याच्या क्षमतेवर नकारात्मक प्रभाव पडतो. याचा अर्थ असा आहे की आपल्याला खालीलपैकी काही संक्रमण असल्यास आपण कोर्टिसोन घेऊ नये:
- बुरशीजन्य संसर्ग
- जंतुसंसर्ग
- जिवाणू संसर्ग
कोर्टीसोनच्या वापरामुळे अशा प्रकारचे संक्रमण रोखू शकत नाही आणि वेदना जास्त काळ टिकत राहतात तसेच तशीच बरीच मजबूत होतात.
आपल्याला खालीलपैकी काही आजार / परिस्थिती असल्यास कोर्टिसोन घेऊ नका
कोर्टिसोनच्या कठोर कारवाईमुळे आणि संभाव्य नकारात्मक प्रभावांमुळे, आपल्याला खालील रोग / आजार असल्यास आपण कोर्टिसोन टाळण्याचा प्रयत्न केला पाहिजे:
- ऑस्टिओपोरोसिस / ऑस्टिओपोरोसिस - कॉर्टिसोनमुळे हाडांच्या ऊतींचा मृत्यू होतो आणि सातत्याने पातळ हाडांची रचना बिघडू शकते.
- मधुमेह - कोर्टिसोन इंजेक्शनमुळे रक्तातील साखरेच्या पातळीत बदल होऊ शकतात.
- उच्च रक्तदाब आणि हृदयरोग - संशोधनात असे दिसून आले आहे की हृदयविकाराचा झटका, हृदय अपयश आणि स्ट्रोकसह (1) स्टिरॉइड्समुळे हृदय व रक्तवाहिन्यासंबंधी रोग होण्याची शक्यता वाढते.
- गर्भधारणा / स्तनपान - कोर्टीसोन गर्भाला हानी पोहचवते आणि स्तनपान देताना स्तनपानामध्ये देखील स्थानांतरित केले जाऊ शकते.
- यकृत रोग
- पोटाचे आजार (अल्सरेटिव्ह कोलायटिस आणि अल्सरसह)
- स्नायू रोग
- मूत्रपिंड रोग
एखाद्याला किती कोर्टिसोन इंजेक्शन्स लागू शकतात?
वारंवार कॉर्टिसोन इंजेक्शन्समुळे सांध्यामध्ये कूर्चा नष्ट होऊ शकतो - म्हणूनच, नैसर्गिकरित्या पुरेसे, असे बरेच इंजेक्शन्स ठेवत नाहीत. इंजेक्शन्सच्या संख्येत एक संचयी प्रभाव असतो (म्हणजेच त्यांचा संचयित प्रभाव असतो). प्रख्यात मेयो क्लिनिकने म्हटले आहे की आपणास वर्षामध्ये जास्तीत जास्त 3-4 ते ections इंजेक्शन मिळायला हवेत, कारण नकारात्मक दुष्परिणाम इतके व्यापक असू शकतात. ते असेही म्हणतात की इंजेक्शन दरम्यान किमान सहा आठवडे असावेत.
संभाव्य दुष्परिणाम आणि कोर्टिसोन इंजेक्शनची गुंतागुंत
कोर्टिसोन इंजेक्शनमुळे बर्‍याच नकारात्मक दुष्परिणाम होऊ शकतात. संभाव्य दुष्परिणामांची यादी येथे आहे:
- इंजेक्शन साइट जवळ ब्लीच केलेली त्वचा
- संयुक्त संसर्ग
- वेदना आणि दाह तात्पुरते फुगणे
- रक्तातील साखरेच्या पातळीत तात्पुरती वाढ
- मज्जातंतू नुकसान
- ऑस्टिकोरोसिस (मृत हाड)
- ऑस्टिओपोरोसिस (जवळच्या हाडांच्या ऊतींचे पातळ होणे)
- उशीरा दुखापत किंवा टेंडन फाडणे
- इंजेक्शन साइटवर त्वचा आणि मऊ ऊतकांचे नुकसान आणि पातळपणा
कोर्टिसोन: - अल्प-मुदतीची सुधारणा, परंतु दीर्घकालीन खराब होणे आणि टेंडन फाडण्याची शक्यता वाढली आहे
कोर्टिझोन इंजेक्शन, कोपर, खांदा, ilचिलीज आणि गुडघ्यात टेंडनच्या दुखापतींवर किंवा 'टेंन्डोलाईटिस' वर खूप वापर केला जातो. अभ्यासाने (२) असे दर्शविले आहे की अशा इंजेक्शन्समुळे आठ आठवड्यांपर्यंत अल्पकालीन परिणाम होऊ शकतो (उदा. टेनिस कोपर किंवा खांद्याच्या दुखण्यासह), परंतु 2 महिने आणि 8 महिन्यांनंतर पुन्हा तपासणी केल्यास वेदना आणि समस्या प्रत्यक्षात तुलनेत अधिकच वाईट झाल्या. ज्या गटांवर शारीरिक उपचार झाले किंवा फक्त 'वाट पाहत' असलेला गट.
कोर्टिसोनच्या कार्य करण्याच्या पद्धतीमुळे, हे होऊ शकते - या अभ्यासांमध्ये दर्शविल्याप्रमाणे - दीर्घकाळापर्यंत बरे होण्याचा काळ आणि कंडराच्या ऊतींचे नुकसान होऊ शकते. खरं तर, इंजेक्शननंतर कित्येक आठवडे कंडरा फाडण्याचा धोका वाढतो; आणि असा अंदाज लावला जात आहे की ही फोड इंजेक्शननंतर weeks आठवड्यांपर्यंत असू शकते. ())
टेनिस एल्बो / पार्श्व एपिकॉन्डिलायटीस विरूद्ध कोर्टिसोन इंजेक्शन?
दोन प्रमुख संशोधन अभ्यासामध्ये शारीरिक चिकित्सा आणि कोर्टिसोन इंजेक्शनची तुलना केली जाते. कोर्टिसोन उपचारात 6 आठवड्यांनंतर लक्षणीय सुधारणा दिसून आली, परंतु 12 महिन्यांनंतर तपासणीनंतर अशा प्रकारची इंजेक्शन्स आलेल्या ग्रुपमध्ये वारंवार होणारी समस्या, वेदना आणि अशक्तपणाची लक्षणीय नोंद झाली. यामुळे कॉर्टिसोन सिरिंज चांगला, दीर्घकाळ टिकणारा उपाय नसल्याचे समजून घेण्याचे महत्त्व पुन्हा अधोरेखित होते.
प्लांटार फासीसिट
अभ्यासांनी कॉर्टिसोन इंजेक्शनचा अल्पकालीन आणि सकारात्मक परिणाम दर्शविला आहे - परंतु केवळ 4-12 आठवड्यांसाठीच त्याचा परिणाम होईल. एकतर तेथे दीर्घकालीन चांगला उपाय नाही - विशेषत: जेव्हा आम्हाला संभाव्य दुष्परिणामांची जाणीव असते, जसे की टेंडन फाडण्याची शक्यता वाढते.
उपचारांना उत्तेजन देण्यासाठी कंडराच्या जखमांवर शारीरिक उपचार केले जाणे आवश्यक आहे
सर्वात सुरक्षित उपचार नेहमीच शारीरिक उपचार असेल जरी, समस्येवर अवलंबून, यास बराच काळ लागू शकतो. शारीरिक थेरपीच्या उदाहरणामध्ये रुपांतरित प्रशिक्षण व्यायाम, विलक्षण प्रशिक्षण, क्रॉस-फ्रक्शन टिशू वर्क, इन्स्ट्रुमेंट-असिस्टेड टेंडन टिश्यू वर्क (ग्रॅस्टन), Shockwave थेरपी आणि जवळच्या अकार्यक्षम सांध्याची संयुक्त गतिशीलता.
टेंडिनोसिस / कंडराच्या दुखापतीचा उपचार
उपचार वेळ: 6-10 आठवडे (जर स्थिती पहिल्या टप्प्यात सापडली असेल तर). 3-6 महिने (जर स्थिती तीव्र झाली असेल तर).
उद्देश: उपचारांना उत्तेजन द्या आणि बरे करण्याचा वेळ कमी करा. उपचार इजा झाल्यानंतर कंडराची जाडी कमी करू शकतात आणि कोलेजन उत्पादनास अनुकूल बनवू शकतात जेणेकरून कंडराला त्याची सामान्य सामर्थ्य परत मिळते.
उपाय: विश्रांती, एर्गोनोमिक उपाय, समर्थन, ताणून आणि पुराणमतवादी चळवळ, फ्रॉस्टिंग, विक्षिप्त व्यायाम. स्नायू कार्य / शारीरिक उपचार, संयुक्त गतिशीलता आणि पोषण (आम्ही लेखात अधिक तपशीलवार यातून जातो).
प्रथम आणि महत्त्वाचे म्हणजे, या अभ्यासाचा विचार मोठ्या अभ्यासातून करूया: "नवीन कोलेजेन खाली ठेवण्यासाठी सेनर 100 दिवसांपेक्षा अधिक काळ घालवते" (4). याचा अर्थ असा आहे की कंडराच्या दुखापतीवर उपचार करणे, विशेषत: आपल्याकडे दीर्घकाळापर्यंत असलेला एखादा वेळ लागू शकतो, परंतु सार्वजनिकपणे अधिकृत वैद्य (फिजिओथेरपिस्ट, कायरोप्रॅक्टर किंवा मॅन्युअल थेरपिस्ट) कडून उपचार घ्या आणि आज योग्य उपायांसह प्रारंभ करा. बर्‍याच उपाय आपण स्वत: करू शकता परंतु काही अधिक गंभीर प्रकरणांमध्ये ते फायदेशीर ठरू शकते Shockwave थेरपी, सुई आणि शारीरिक उपचार.
कोर्टिसोन इंजेक्शन जवळजवळ त्वरित परिणाम का देऊ शकतात?
कोर्टीसोन सिरिंज, भूल देणारी शायलोकेन आणि कॉर्टिकोस्टेरॉईड यांचे मिश्रण अभ्यासात असे दिसून आले आहे की हे नैसर्गिक कोलेजन उपचार थांबवते आणि भविष्यातील कंडरा फाडणे आणि फाडणे हे देखील अप्रत्यक्ष कारण आहे (4). दुसर्‍या शब्दांत, एखाद्याने खरोखर प्रश्न विचारला पाहिजे - हे फायदेशीर ठरेल का? - असे इंजेक्शन लावण्यापूर्वी. कॉर्टिसोनचा अल्पावधीत चांगला परिणाम होऊ शकतो, परंतु जेव्हा आपण दीर्घ मुदतीकडे पाहता तेव्हा परिस्थिती आणखी खराब होण्याचा धोका असतो.
मग इंजेक्शननंतर लगेच मला बरे का वाटले? असो, उत्तरांपैकी एक सामग्रीमध्ये आहे: झाइलोकेन. एक प्रभावी estनेस्थेटिक, ज्यामुळे हे जाणवते की स्थानिक वेदना त्वरित दूर होते, परंतु लक्षात ठेवा की हे खरे असेल तर खूपच चांगले आहे - कमीतकमी दीर्घकाळ तरी. तथापि, अशी काही रोगनिदानं आहेत जी या उपचारांना चांगली प्रतिक्रिया देतात - प्रामुख्याने बर्साइटिस / म्यूकोसिटिस.
परंतु जर मला कोर्टिसोन इंजेक्शन मिळणार नसेल - तर मी बरे कसे होईल?
स्वत: ला गंभीरपणे घ्या आणि शरीराच्या वेदना सिग्नल ऐका - दररोज स्नायू, कंडरे आणि सांध्यासह कार्य करणार्‍या एखाद्याची मदत घ्या.
- विसावा घ्या; रुग्णाला शरीराच्या वेदना सिग्नलकडे लक्ष देण्याचा सल्ला दिला जातो. जर आपले शरीर आपल्याला काहीतरी करणे थांबवण्यास सांगत असेल तर आपण ऐकायचे आहे. आपण करीत असलेल्या क्रियेतून तुम्हाला त्रास होत असेल तर, आपण "थोडासा, थोडा वेगवान" करत आहात आणि सत्रांमध्ये योग्य रीतीने पुनर्प्राप्त होण्यास वेळ नाही, असे सांगण्याची शरीराची हीच पद्धत आहे. कामावरील मायक्रोपीज अत्यंत उपयुक्त असू शकतात, पुनरावृत्ती केलेल्या कार्यासाठी आपण दर 1 मिनिटांत 15 मिनिटांचा ब्रेक आणि दर 5 मिनिटांत 30 मिनिटांचा ब्रेक घ्यावा. होय, साहेब कदाचित हे आवडणार नाहीत, परंतु आजारी पडण्यापेक्षा हे चांगले आहे.
- एर्गोनोमिक उपाय घ्या: छोट्या एर्गोनोमिक गुंतवणूकीमुळे मोठा फरक पडतो. उदा. डेटावर काम करताना, मनगट तटस्थ स्थितीत विश्रांती घ्या. यामुळे मनगट शोधकांवर कमी ताण येतो.
- क्षेत्रात समर्थन वापरा (लागू असल्यास): जेव्हा आपल्याला दुखापत झाली आहे, तेव्हा हे क्षेत्र अशाच तन्य शक्तीच्या अधीन नसल्याचे सुनिश्चित करा जे समस्येचे वास्तविक कारण होते. स्वाभाविकच पुरेसे. कंडराची जखम असलेल्या ठिकाणी किंवा वैकल्पिकरित्या, त्या ठिकाणी समर्थन वापरुन हे केले जाते, ते स्पोर्ट्स टेप किंवा किनेसिओ टेपसह वापरले जाऊ शकते.
- ताणून पुढे सरकत रहा: नियमितपणे हलके ताणले जाणे आणि प्रभावित क्षेत्राची हालचाल केल्याने हे सुनिश्चित होईल की क्षेत्र सामान्य हालचालीचा नमुना पाळतो आणि संबंधित स्नायू कमी करणे प्रतिबंधित करते. हे क्षेत्रातील रक्त परिसंचरण देखील वाढवू शकते, जे नैसर्गिक उपचार प्रक्रियेस मदत करते.
- आयसिंग वापरा: आईसिंग लक्षण-आरामदायक असू शकते परंतु आपण शिफारस केली आहे की आईस्क्रीम अधिक वापरत नाही याची खात्री करुन घ्या आणि आपल्याकडे स्वयंपाकघरातील पातळ टॉवेल किंवा बर्फाच्या पॅकच्या आसपास समान असल्याची खात्री करा. क्लिनिकल शिफारस सहसा प्रभावित भागात 15 मिनिट असते, दिवसातून 3-4 वेळा.
- विक्षिप्त व्यायाम: विक्षिप्त शक्ती प्रशिक्षण (अधिक वाचा येथे आणि व्हिडिओ पहा) 1 आठवड्यांसाठी दिवसातून 2-12 वेळा केल्याने तेंडिनोपेथीवर क्लिनिकदृष्ट्या सिद्ध प्रभाव पडतो. हे पाहिले गेले आहे की चळवळ शांत आणि नियंत्रित राहिल्यास त्याचा प्रभाव सर्वात चांगला आहे (माफी एट अल, 2001).
- आता उपचार करा - थांबू नका: आपल्याला स्वयं-मदत उपाय करणे सुलभ करण्यासाठी, "गुडघे टेकून जा" यासाठी एखाद्या वैद्यकाची मदत मिळवा. एक चिकित्सक प्रेशर वेव्ह थेरपी, सुई थेरपी, संयुक्त मोबिलायझेशन, शारीरिक कार्य आणि दोन्ही कार्यक्षम सुधारणा आणि लक्षणांपासून मुक्त होण्यास मदत करू शकतो.
- पोषण: कोलेजन उत्पादनासाठी व्हिटॅमिन सी, मॅंगनीज आणि झिंक सर्व आवश्यक आहेत - खरं तर, व्हिटॅमिन सी कोलेजेनमध्ये विकसित होण्यापासून व्युत्पन्न होते. व्हिटॅमिन बी 6 आणि व्हिटॅमिन ई देखील कंडराच्या आरोग्याशी थेट जोडले गेले आहेत. म्हणून आपल्याकडे एक चांगला, विविध आहार आहे याची खात्री करणे महत्वाचे आहे. कदाचित बरे होण्याच्या वेळेस आहारात काही पूरक आहार घेणे आवश्यक असेल? एक पौष्टिक तज्ञ किंवा तत्सम सल्लामसलत मोकळ्या मनाने.
हा लेख सहकर्मी, मित्र आणि परिचितांसह मोकळेपणे सामायिक करा. आपण पुनरावृत्ती आणि यासारखे दस्तऐवज म्हणून पाठविलेले व्यायाम किंवा लेख इच्छित असल्यास, आम्ही आपल्याला विचारत आहोत सारखे आणि मिळवा फेसबुक पृष्ठाद्वारे संपर्कात रहा येथे. आपल्याकडे काही प्रश्न असल्यास, ते पहा आमच्याशी संपर्क साधा - तर आम्ही आपल्यास जितके शक्य असेल तितके उत्तर देऊ, पूर्णपणे विनामूल्य. अन्यथा आमचे पहायला मोकळ्या मनाने YouTube वर अधिक टिपा आणि व्यायामांसाठी चॅनेल.
पुढील पृष्ठः आपल्याला गुडघाच्या ऑस्टियोआर्थरायटिसबद्दल हे माहित असले पाहिजे
पुढील पृष्ठावर जाण्यासाठी वरील प्रतिमेवर क्लिक करा.
तसेच वाचा: आपल्याला फायब्रोमायल्जियाबद्दल काय माहित असावे
बचतगटः स्नायू, नसा आणि सांध्यातील वेदनांविरूद्ध मी काय करावे?
1. सामान्य व्यायाम, विशिष्ट व्यायाम, ताणणे आणि क्रियाकलाप करण्याची शिफारस केली जाते, परंतु वेदना मर्यादेच्या आतच राहा. 20-40 मिनिटांचा दिवसातील दोन चालणे संपूर्ण शरीरासाठी आणि स्नायूंना चांगले बनवते.
2. ट्रिगर पॉइंट / मसाज बॉल आम्ही जोरदारपणे शिफारस करतो - ते वेगवेगळ्या आकारात येतात जेणेकरून आपण शरीराच्या सर्व भागावर देखील चांगले फटके मारू शकता. यापेक्षाही उत्तम सेल्फ मदत इतर कोणी नाही! आम्ही पुढील (खाली दिलेल्या प्रतिमेवर क्लिक करा) शिफारस करतो - जो विविध आकारात 5 ट्रिगर पॉईंट / मसाज बॉलचा संपूर्ण सेट आहे:
3. प्रशिक्षण: विविध विरोधकांच्या प्रशिक्षण युक्त्यांसह विशिष्ट प्रशिक्षण (जसे की भिन्न प्रतिकारांच्या 6 निट्सचा हा संपूर्ण सेट) सामर्थ्य आणि कार्य प्रशिक्षित करण्यात मदत करू शकते. विणकाम प्रशिक्षणात बहुतेकदा अधिक विशिष्ट प्रशिक्षण असते, ज्यामुळे अधिक प्रभावी इजा प्रतिबंध आणि वेदना कमी होऊ शकते.
4. वेदना निवारण - थंड करणे: बायोफ्रीझ हे एक नैसर्गिक उत्पादन आहे जे त्या भागास हळूवारपणे थंड करून वेदना कमी करू शकते. जेव्हा वेदना फार तीव्र असते तेव्हा थंड होण्याची शिफारस केली जाते. जेव्हा ते शांत होतात तेव्हा उष्णतेच्या उपचारांची शिफारस केली जाते - म्हणूनच थंड आणि गरम दोन्ही उपलब्ध असणे चांगले.
5. वेदना कमी - तापविणे: घट्ट स्नायूंना उष्णता रक्त परिसंचरण वाढवते आणि वेदना कमी करते. आम्ही खालीलप्रमाणे शिफारस करतो पुन्हा वापरण्यायोग्य गरम / कोल्ड गॅसकेट (त्याबद्दल अधिक वाचण्यासाठी येथे क्लिक करा) - जे थंड होण्यासाठी (गोठवलेले असू शकते) आणि गरम करण्यासाठी (मायक्रोवेव्हमध्ये गरम केले जाऊ शकते) दोन्ही वापरले जाऊ शकते.
6. प्रतिबंध आणि उपचार: तसा संक्षेप आवाज या प्रमाणे प्रभावित भागात रक्त परिसंचरण वाढवू शकते, ज्यामुळे जखमी किंवा थकलेल्या स्नायू आणि टेंडन्सच्या नैसर्गिक उपचारांना गती मिळते.
कृपया आमचे अनुसरण करून आणि आमचे लेख सोशल मीडियावर सामायिक करुन आमच्या कार्याचे समर्थन करा:
- कृपया व्हॉन्डटनेट वर अनुसरण करा YOUTUBE
- कृपया व्हॉन्डटनेट वर अनुसरण करा FACEBOOK
फोटोः विकिमीडिया कॉमन्स २.०, क्रिएटिव्ह कॉमन्स, फ्रीमेडिकलफोटोस, फ्रीस्टॉकफॉटोस व सबमिट वाचकांचे योगदान.
स्रोत:
- मॅकडोनाल्ड्स इत्यादी., 2004, ग्लुकोकोर्टिकॉइड उपचार आणि हृदय व रक्तवाहिन्यासंबंधी रोग, हार्ट. 2004 ऑगस्ट; 90 (8): 829-830. डोई: 10.1136 / hrt.2003.031492
वून एट अल, 2010. स्टिरॉइड इंजेक्शनचे धोका: पूरक एक्स्टेंसर टेंडन फुटणे. भारतीय जे प्लास्ट सर्ज. 2010 जाने-जून; 43 (1): 97-100.
- फिट्झरॅल्ड बीटी, हॉफमेस्टर ईपी, फॅन आरए, थॉम्पसन एमए. स्टेरॉईड इंजेक्शननंतर विलंब झालेल्या फ्लेक्‍सर डिजिटोरम सुपरफिसलिस आणि प्रूंडस फूट ट्रिगर बोटात: एक केस रिपोर्ट. जे हॅन्ड सर्ज अॅम. 2005;30: 479-82
- खान केएम, कुक जेएल, कन्नस पी, इत्यादी. "टेंडिनिटिस" मिथक सोडण्याची वेळः वेदनादायक, अतिरेकी कंडराच्या अवस्थेत एक दाहक नसलेली पॅथॉलॉजी असते [संपादकीय] BMJ 16 मार्च 2002 रोजी प्रकाशित.
